Forexin Karışık İşlemleri – Finansal Vadeli İşlemler –Future ve Opsiyonlar
Future İşlemleri
Future işlemleri başka bir yazımda belirtmiş olduğum forward yani fiziksel vadeli işlemlerle aşağı yukarı aynıdır. Burada şu soruyu sorabilirsiniz, fiziksel işlemle finansal işlem arasında ne fark var. Zaten bütün forex işlemleri finansal işlemler değil mi? Gayet yerinde bir soru olmasına rağmen önemli tek bir fark var.
Forward üründe yani fiziksel vadeli işlemde, vade sonu geldiğinde dövizi teslim etme veya alma yükümlülüğünüz bulunur. Yani 1000 Euro forward satış yaptıysanız, günü geldiğinde 1000 Euro’yu teslim edersiniz.
Future, yani finansal vadeli işlemde ise, sadece alım ve satım arasındaki farkı finansal olarak ödemeniz veya almanız yeterlidir. Yani 1000 Euro future işlem yaptıysanız, günü geldiğinde son Euro fiyatı ve ilk Euro fiyatı arasındaki farkın 1000 katını ödemeniz veya almanız yeterlidir.
Future işlemleri finansal vadeli işlemler olarak standart ürünlerdir. Bu standart ürünlerde genellikle merkezi bir borsada işlem görür.
Future işlemleri forward işlemlerinin aksine fiyatlandırmayı gerektirir. Buna genelde piyasaya göre fiyatlandırma anlamına gelen marked-to-market metodu adı verilir. Örnek olarak, 2,90 Liradan 1000 Euro satın aldınız, bir hafta sonra Euronun fiyatı 2,91’e çıkarsa borsa size direkt olarak aradaki farkı öder. Bu şekilde karşı tarafa ilişkin kredi riski ortadan kalkmış olur.
Future fiyatları, forward fiyatlarının aksine piyasa indikatörü olarak kullanılabilir. Örnek olarak UST/TRY fiyatı şu anda 2,12 iken üç ay vadeli future ürünü 2,15’ten işlem görüyorsa, bu piyasanın genel olarak dolar fiyatının artacağına inandığını gösterir.
Forex future ürünleri birçok borsada işlem görür. Bunlara örnek olarak Londra’daki Intercontinental Exchange, New York NYSE Euronext ve Tokyo Finansal Borsası gösterilebilir. Fakat bunların arasında işlem hacmi en yüksek olan Chicago Mercantile Exchange’dir. Yaklaşık aylık hacminin 3 trilyon dolar olduğu tahmin edilmektedir.
Forex future işlemlerinin çoğu bu işten kar sağlamak isteyen tüccarlara yöneliktir. Bunun haricinde kalan risk korunma amaçlı yatırımcının varlığı da bulunmaktadır. İngilizce Hedging olarak tanımlanan ve risk transferi anlamına gelen işlemi çoğu finansal ve ticari kuruluş uygulamaktadır. Örnek olarak bir tekstil fabrikasını ele alalım. Faz edelim ki fabrika aralıkta ihracatına karşılık 100 milyon dolar alacak. Fabrika Türk Lirası ile işçi ve hammadde temin ettiği için arada kalan finansal risk tamamen fabrikadadır. Fakat işadamı 100 milyon dolarlık açığa satış future ürünü alarak bu riskini nötralize edebilir. Bu durumda 100 milyon dolarlık alacağa karşılık 100 milyon dolarlık satış olacak ve dolar fiyatından etkilenme sıfırlanacaktır.
Opsiyonlar
Forex piyasasında en düşük işlem hacmi olan ürün opsiyonlardır. Şu anda forex piyasasının 20’de birinden daha azını temsil etmektedir.
Opsiyon yine finansal vadeli bir ürün olarak tasvir edilebilir. Tek farkı adından da belli olacağı gibi geleceğe ilişkin bir satım veya alım hakkı veya seçeneği vermesidir. İngilizce call adı verilen alım opsiyonunda vadesi geldiğinde belli bir fiyattan alım hakkı, put adı verilen satış opsiyonunda ise vadesi geldiğinde belli bir fiyattan satış hakkı tanınmaktadır. Bunun karşılığında opsiyon satıcısına prim ödenir. Vadesi geldiğinde opsiyonu yerine getirip getirmemek tamamen alıcının karar verdiği bir tercihtir.
Amerikan, Avrupa ve Asya tipi opsiyonlara rastlamanız mümkündür. Yine çok teknik detaya girmeden belirtirsek, Amerikan tipi opsiyonlar vadesi gelmeden alım satım yapabilmenizi, Avrupa tipi opsiyonlar sadece vadesi geldiğinde işlem yapabilmenizi, Asya tipi opsiyonlar ise başlangıç ve bitiş arasındaki ortalama fiyattan işlem yapabilmenizi sağlar.
Opsiyonların çalışma prensibini de kısaca özetlersek en kolay anlatım bir örnek üzerinden olacaktır.
Farzedelim EUR/USD için aralık ayında 1,4’ten bir alım opsiyonu satın aldınız. Aralık ayı geldiğinde eğer EUR/USD 1,45 olmuşsa opsiyonunuzu realize edersiniz ve aradaki 0,05 dolarlık karı hesabınıza aktarırsınız. Eğer EUR/USD 1,3 olduysa, opsiyonunuz değersizdir ve ilk başta ödediğiniz prim kadar zarar edersiniz.